Abajo | adv. Uray, uraypi. | ||
Abalanzarse | v. Maywikuy, kuyukuy. | ||
Aballar | v. Apay pusay. | ||
Abandonado | v. Saqesqa, Wikch`usqa. | ||
Abandonar | v. Saqey, saqerpariy, wikch’uy, chanqay. | ||
Abanico | s. Wayrachina. | ||
Abaratamiento | Pisiyachiy. | ||
Abarcar | v. Marq’ay, phutikuy, | ||
Abatido | adj. Ullpusqa, phutisqa. | ||
Abatir | v. Pisipachiy, llalliy. | ||
Abatirse | v. Pisipay. | ||
Abdomen | s. Wiksa. | ||
Abeja | n. Wanqoyro, yana wanqoyro. | ||
Abertura | adj. Kichasqa, q’asa, raqra. | ||
Abierto | adj. Kichasqa, kicharisqa. | ||
Abigeato | s. Uywa suwa, suwa, qechoq, suwakuq. | ||
Abismo | adj. Ukhu pacha, ukhu, nishu ukhu. | ||
Ablandar | v. Llamp’uyachiy, wanachiy, llushk´ay. | ||
Abobado | s. Hark´aq, amachaq. | ||
Abochornado | adj. P´enqakusqa. | ||
Abochornarse | adj. P’enqakuy. | ||
Abogar | v. Hark´ay. | ||
Abofetear | v. Saqmay, ch´aqlay, maqay. | ||
Abolir | v. Qollochiy, chinkachiy. | ||
Abolición | adj. Mana atikuy, qolloy, | ||
Abollado | adj. Q’ashñu, q’añu. | ||
Abollar | v. Q’ashñuy. | ||
Abominable | adj. Millay, millana, cheqnisqa, cheqni. | ||
Abominar | v. Millay, cheqnipay, cheqniy, cheqnikuy. | ||
Abonar | v. Wanuy, wanu churay. | ||
Abono | s. Wanu, excremento de animal. | ||
Aborrecer | v. Cheqniy, cheqnikuy, millakuy. | ||
Aborigen | Kikinmanta kay. | ||
Aborrecible | adj. Cheqnina, cheqnipaslla, cheqnisqa. | ||
Aborrecido | s. Cheqnisqa, millasqa. | ||
Abordar | v. Yapay, puriy. | ||
Abortar | v. Sulluy, wikch´uy, orqochikuy. | ||
Abortos. | Sullu, wikch´usqa, orqochikusqa. | ||
Abrazar | s. Oqllay, marq´ay. | ||
Abrigado | s. Q’oñisqa, p´istusqa. | ||
Abrigar | v. Q´oñiriy, qatay, q´oñichiy, p´istuy. | ||
Abrir | v. Kichay, kichariy. (Abrir la boca), hanllariy, (Abrir una flor), | ||
Abril | Ayriwa killa. | ||
Abrumado | Ukhupi kay, sinlla, llañipi kay | ||
Abrochar | v T´ipay, hap´ichiy. | ||
Absolver | v. Pampachay, ch´uyanchay. | ||
Absorber | v. Ch’onqay, soq´oy. | ||
Absoluto | Llapan, tukuy imapas. | ||
Absueltoa | dj. Pampachasqa, ch´uyanchasqa. | ||
Abstinencia | s. Sasiy, mana imapis ruway. | ||
Abuela | s. Paya, hatun mama, awicha. | ||
Abuelo | adj.Hatun tayta, awichu, machula. | ||
Abultar | v. Hatunyachiy. | ||
Abundante | v. Ashkha, ancha, ancha, nishu. | ||
Abundancia | Miray, ashkha, sinchi, nishu. | ||
Aburrirse | v. Amikuy, amirqokuy, amiy. | ||
Abusar | s .Alqochay, mana allin ruway. | ||
Acá | adv. Kaypi, kaypipuni. | ||
Acabar | v.Tukuy, p’uchukay. | ||
Acabamiento | adv. Tukusqa. | ||
Academia | s. Yachay wasi. | ||
Acallar | v.Upallachiy. | ||
Acariciar | v.Waylluy, khuyapayay, llamiy. | ||
Acaso | s. Icha, ichapas, ichas, paqta. | ||
Acatamiento | Kasukuy. | ||
Acaudalado | adj.Qhapaq, qolqeyuq, qolqesapa, chaninchayniyuq. | ||
Acción | adj. Ruwasqa. | ||
Acceder | v. Atiykachay. | ||
Acceso | s. Ñan, purina. | ||
Acechar | v.Wat´eqay, suyapayay. | ||
Acelerar | v.Usqhayachiy. | ||
Acepillar | v. Llaqllay, llamp’uyachiy. | ||
Aceptar | v. Chaskiy, hap´iy. | ||
Aceptación | Chaskisqa. | ||
Acequia | s. Yarqha. | ||
Acercarse | v. Asuykuy, achhuykuy, | ||
Acertar | v. Watuy. | ||
Acertijo | adj.Watuchi, watuchina. | ||
Acicalar | v. Llushk’achiy, llamp’uyachiy. | ||
Ácido | s. P’oshqo. | ||
Acicalado | adj. Llimphu. | ||
Aclamar | v. Allin rimay. | ||
Aclamado | Allin rimasqa. | ||
Aclarar | v. Sut’inchay, ch´uyachay, illariy, paqariy. | ||
Aclimatarse | adj. Yachakuy. | ||
Acobardarse | v. Chinayay, manchapakuy, p´enqakuy. | ||
Acoger | v. Chaskiy, qorpachay. | ||
Acogedor | v. Sumaq kay, allinlla kay. | ||
Acometer | v. Waykay. | ||
Acomodar | v. Churay, allichay, allinchay. | ||
Acomodamiento | Allichasqa. | ||
Acompañante | s.Pusaq, tiyapayaq. | ||
Acompañar | v.Pusay, tiyaysiy, puriysiy. | ||
Acompañante | s. Puriysiq. | ||
Acomplejado | adj. P´enqasqa. | ||
Acongojarse | v. Llakikuy, khuyayay. | ||
Aconsejado | adv. Willasqa, rimapayasqa. | ||
Acontecer | v. Ruwakunqa. | ||
Acoplar | v. Yapay, hunt`apay. | ||
Acordar | v. Rimanakuy, kamachinakuy, parlanakuy. | ||
Acordarse | v. Yuyarikuy. | ||
Acortar | v. Huch’uyachiy, pisiyachiy. | ||
Acosar | v. Qatikachay, qatipayay. | ||
Acostarse | v. Puñukuy, kumpakuy, wikch´ukuy. | ||
Acostumbrado | adj.Yachasqa. | ||
Acostumbrarse | v. Yachaqakuy, tiyakuy. | ||
Acrecentar | v. Mirachiy, ashkhayachiy, wiñachiy, hatunyachiy. | ||
Acreedor | v. Manuq, manuyuq. | ||
Actitud | Ruway munay, kikin kay. | ||
Activar | v. K’uchikachay, usqhayachiy. | ||
Actualmente | adv.Kunan, kunallan, kunanpuni. | ||
Acuario | s. Challwaq wasin. | ||
Acuclillarse | v. Qonqorikuy, muqonpamanta kay. | ||
Acuchillar | v. Kuchilluwan sat´iy. | ||
Acudir | v. Yanapay. | ||
Acueducto | s.Yarqha, k´aka. | ||
Acuerdo | adj. Rimanakusqa, parlanakusqa. | ||
Acumular | v. Huñuy, tantay, ashkhayachiy, hunt`ay. | ||
Acurrucarse | v. K´ustukuy, usthuy. | ||
Acusar | v. Tumpay. | ||
Acusado | s.Tumpasqa. | ||
Achacar | v. Tumpay. | ||
Achacoso | adj. Onqoyli, nishu onqoq. | ||
Achaque | Mana allin kay. | ||
Achicoria | s. Achikuriya. | ||
Achatado | adj.P’altayasqa, ñat´usqa. | ||
Achatar | v. Ñat´uy. | ||
Achicar | v. Huch’uyachiy. | ||
Achicharrar | v. Q’aspay, theqtey, ruphay, kanay. | ||
Achispado | adj. Kusisqa. | ||
Adaptar | v. Tinkuchiy, yachachiy. | ||
Adaptarse | v. Yachakuy. | ||
Adelantar | v. Ñawpariy, ñawpay | ||
Adelante | adv.Ñawpa. | ||
Adelgazar | v. Tulluyay, ch`akiyay, ñañuyay, k´aspiyay. | ||
Además | adv. Astawan, aswanpis. | ||
Adecuar | v. Allinchay, alistay. | ||
Adentro | adv.Ukhu. | ||
Aderezar | v. Sumaqyachiy. | ||
Adeudarse | v. Manukuy, manuchakuy. | ||
Adherir | v. K’ashkachiy, laq´ay. | ||
Adiestrar | v. Yachachiy, reqsichiy, purichiy. | ||
Adición | Yapay, mirachiy. | ||
Adivinanza | s. Watuchi, watuchina. | ||
Adivina | v. Watuy, watuchiy. | ||
Adivino | s.Watuq, musyaq. | ||
Adjuntar | v. Yapay. | ||
Admirar | v. Qhawapayay. | ||
Admitir | v. Chaskiy. | ||
Adobe | s. K´urpa. | ||
Adoctrinar | v. Yachachiy, qhawachiy. | ||
Adolescente | s. Maqt´a, p´ashña. | ||
Adolorido | adj. Nanasqa, k´irisqa, q´oyosqa. | ||
A | donde dv. Mayta, mayman. | ||
Adoptar | v. ChurichaKuy, ususichakuy, wawachakuy. | ||
Adorar | v. Much’aykuy, waylluy, | ||
Adormecer | v. Susunkhay. | ||
Adormecimiento | adj. Susunkha. | ||
Adornar | v. Sumaqyachiy, munayachiy, allinchay. | ||
Adquirir | v. Tariy, tarikuy, rantiy, ashkhayachikuy. | ||
Adular | v. Llaqway, llunk’uy. | ||
Adultero | adj.Wasanchaq. | ||
Adulterar | v. Wasanchay. | ||
Adulto | s. Wiñay hunt’asqa. | ||
Adversario | s. Awqa, tinkuqmasi. | ||
Adversidad | s.Llaki. | ||
Advertir | v. Willay, niy, yuyaykachiy. | ||
Adyacente | adj.Wayaqa aylla, kaylla. | ||
Afable | adj. Llamp’u sonqo, sumaq sonqo. | ||
Afear | v. Millayachiy, asnayachiy. | ||
Afectado | Llakisqa, mana allin kaq, | ||
Afectar | v. Chayay. | ||
Afectuoso | adj. Munaq, khuyakuq, sonqoyuq, wayllukuq. | ||
Afeminado | adj.Chinanayaq, warmiyaq, chinalu. | ||
Afianzar | v. Takyachiy. | ||
Afición | s. Munapay, khuyapay. | ||
Afilar | v. Ñawch’iyachiy, ñañuyachiy. | ||
Afiliado | Chaypi kaq. | ||
Afirmar | v. Kikinchay. | ||
Aflicción | s.Llaki. | ||
Afligido | adj. Khuyasqa, llakisqa. | ||
Afligir | v. Llakiy, llakikuy, khuyay. | ||
Afluencia | Ashkha kaq. | ||
Aflojar | v. Wayayachiy, wayachiy, kachariy, phashkariy, phashkay. | ||
Afortunado | adj. Samiyuq, sumaqniyuq. | ||
Afrontar | v. Kushkapurachiy. | ||
Afrecho | s.Hanch’i, chhapa. | ||
Afuera | adv. Hawa, hawapi. | ||
Agacharse | v. K’umuy. | ||
Agarrar | v. Hap’iy, chaskiy. | ||
Agarrarse | v. Hap´ipakuy, chaskikuy. | ||
Agasajar | v. Allin chaskiy. | ||
Agave | s. Paqpa. | ||
Agil | adj. Ch´iti. | ||
Agitación | adj. Nishu samay. | ||
Agitar | v. Maywiy, aytiy, aywiy, muyuchiy. | ||
Aglomerar | v. Tawqay. | ||
Aglomerado | adj. Tawqasqa. | ||
Agonizar | v. Wañunayay, wañu wañu. | ||
Agorero | adj. Musyaq, yachaq, umu. | ||
Agotarse | v. Sayk’uy, pisipay, tukukuy. | ||
Agotar | v. Pisipay, tukuy. | ||
Agotado | Pisipasqa, tukusqa. | ||
Agosto | Wayra killa. | ||
Agradable | adj.Sumaq, mishk’i, munay. | ||
Agradar | v. Kusichiy, misk’ichiy. | ||
Agradecer | v Yupaychay, añaychay. | ||
Agrandar | v. Hatunyachiy, wiñachiy, mirachiy, ashkhayachiy. | ||
Agraviar | v. K`amiy, qhansay. | ||
Agredir | v. Maqay, p`anay, hayt`ay, saqmay. | ||
Agredido | Maqasqa, p`anasqa, hayt`asqa. | ||
Agregar | v.Yapay. | ||
Agresivo | adj. Maqakuq. | ||
Agriar | v.P’oshqochiy. | ||
Agricultor | s. Chakrapi llamk´aq, chakra ruwaq. | ||
Agrio | adj. P’oshqo. | ||
Agrietado | adj. Raqrasqa. | ||
Agrupamiento | adj. Huñukuy, huñu. | ||
Agrupar | v. Huñuy, tawqay, astamuy. | ||
Agua | s. Unu, yaku. | ||
Aguacero | s. Para. | ||
Aguafiestas | adj. Phiñasapa. | ||
Aguardar | v. Suyay, suyariy. | ||
Aguar | v. Unuyachiy, yakuyachiy. | ||
Aguardar | v. Suyay, suyaykuy. | ||
Águila | s. Anka, alqa mari. | ||
Agujerear | v. T’oqoy, ukhuyachiy. | ||
Agujereado | T`oqosqa. | ||
Agujero | s. T’oqo, ukhu. | ||
Aguijón | s. Wach’i, t’urpuna. | ||
Aguijonear | v. K´ut´uy. | ||
Aguijoneado | K`utusqa. | ||
Aguja | s. Awha, yawri, sirana. | ||
Agusanarse | v. Kuruy, kurukuy. | ||
Agusanado | Kurusqa. | ||
Agüero | adj. Watuq. | ||
Aglutinación | adj. Huñusqa. | ||
Aglutinar | v. Huñuy. | ||
Ahí | adv. Chaypi. | ||
Ahogar | v. Heq’epachiy, heq´epay, | ||
mukikuy, | mukiy. | ||
Ahogado | Mukisqa, heq`epasqa. | ||
Ahondar | v. Ukhuyachiy, hasp´iy. | ||
Ahora | adv. Kunan, kunanraq. | ||
Ahorcar | v. Seq’oy, warkuy. | ||
Ahorcado | Seq`osqa. | ||
Ahuecar | v. T´oqoy, thantay. | ||
Ahuecado | T`oqosqa. | ||
Ahumar | v. Q’oshñichiy, asnachiy. | ||
Ahuyentar | v. Ayqechiy, manchachiy, qarqoy, chanqay. | ||
Aire | s. Wayra. | ||
Aislar | v. Sapanchay, karuchay. | ||
Airado | Phiñasqa, phiñasapa. | ||
Ajeno | adj. Wakpa, Hukpa, wak runaq. | ||
Aji | s. Uchu. | ||
Ajustar | v. Mat’iy, chaqnay. | ||
Ajustado | Mat`isqa. | ||
Ala | s. Raphra. | ||
Alabar | v. Yupaychay. | ||
Alabado | Yupaychasqa. | ||
Albergue | s. Qorpachana wasi. | ||
Alborotar | v. Mana allin kachiy. | ||
Alargar | v. Unayachiy, hatunyachiy. | ||
Alarido | adj. Qapariy. | ||
Alarma | s. Ch’aqwa. | ||
Alba | s. Paqaryay, pacha paqariy, illariy. | ||
Albañil | s. Wasi ruwaq, perqaq, ch´uklla ruwaq. | ||
Albergar | v. Qorpachay, samachiy, puñuchiy. | ||
Alborear | v. Illariy, achikyay. | ||
Alboroto | s. Ch´aqwa. | ||
Alcanzar | v. Taripay, hayway. | ||
Alcoba | s. Puñuna, puñuna pata. | ||
Aldea | s. Ayllu, llaqta. | ||
Alegrar | v. Kusichiy. | ||
Alegre | adj. Kusi. | ||
Alegría | s. Kusikuy. | ||
Alejar | v. Achhuchiy, karunchay, | ||
qarquy. | |||
Alentar | v. Kallpachay, sinchichay. | ||
Aletear | v. Raphrachakuy. | ||
Alfiler | v. T’ipana, t’ipa. | ||
Alforja | s. Wayaqa. | ||
Algo. | Imapas. | ||
Algodón | s. Willma, utkhu. | ||
Alguien | s. Pipas. | ||
Algunos | s. Wakin. | ||
Aliento | s. Samay. | ||
Aliarse | v. Kamachinakuy, rimanakuy. | ||
Alias | s. Nisqa, sutichasqa. | ||
Aligerar | v. Pisiyachiy, usqhay. | ||
Alimentar | v. Mikhuchiy, qaray. | ||
Alimento | s. Mikhuna, mikhuy. | ||
Alinear | v. Seq’echiy. | ||
Aliñar | v. Allichay. | ||
Alisar | v. Llushk’ayachiy, llamp’uyachiy. | ||
Aliso | adj. Ranran, ranras. | ||
Aliviar | v. Alliyay, allinyay, qhaliyariy. | ||
Aliviado | Qhaliyasqa. | ||
Almacén | s. Pirwa. | ||
Almohada | s. Sawna. | ||
Alocado | adj. Musphaq, utikayaq, waq´ayasqa. | ||
Alojamineto | s. Samana wasi, qorpachana, tanpu. | ||
Alojar | v. Samachiy, qorpachiy, puñuchiy. | ||
Alcalde | s. Alkaldi, kamachikuq. | ||
Alquilar | v. Mink’ay, aynichiy. | ||
Alrededor | adj. Muyuriqman, muyuriqpi. | ||
Al | revés adj. Tikranpamanta, qhepanpa, qhepampamanta. | ||
Alterarse | v. Hukman tukuy, hukhina, phiñakuy | ||
Altercado. | Kutipakuy, ninakurkuy. | ||
Alternar | v. Mit’anay. | ||
Alto | adj. Suni, hatun karay, hantun, nishu hatun. | ||
Altura | s. Sayay, sayaynin. | ||
Alud | s. P´ampaykusqa. | ||
Alucinación. | Musphay. | ||
Aluvión | s. Lloqlla. | ||
Alumbrar | v. K’anchariy, akchiy, illariy, achikyay, illapay, llipllip, wachay. | ||
Alzar | v. Hoqariy. | ||
Allí | ad v. Chaypi, chaypipuni. | ||
Allanar | v. Pampachay, kushkachay. | ||
Ama | s. Halp´ayuq. | ||
Amable | adj. Munapaq, sumaq sonqo. | ||
Amado | adj. Munasqa, khuyasqa, wayllusqa. | ||
Amalgama. | Chharqo. | ||
Amamantar | v. Nuñuchiy, ñuñuy. | ||
Amanecer | v. Paqariy, achikyay, illariy, paqaryay. | ||
Amansar | v. Sonqo llamp’uyachiy, sonqo tiyachiy, llamp´uyachiy. | ||
Amado | adj. Khuyasqa, wayllusqa munasqa. | ||
Amante | adj. Khuyaq, munaq, waylluq. | ||
Amar | v. Khuyay, munay, waylluy. | ||
Amargo | adj. P’oshqo, qanya, haya. | ||
Amargura | adj. Phiña | ||
Amarillo | s. Q’ello, qarwa. | ||
Amarrar | v. Watay, chaqnay. | ||
Amarrado | Watasqa. | ||
Amasar | v. Chapuy, masaray. | ||
Ambicionar | v. Munay, ashkha munay. | ||
Ambicioso | adj. Munapayaq. | ||
Ambiguo | adj. Ishkayay. | ||
Ambigüedad | Ishkayyay, tutayay. | ||
Ambos | s. Puran, purantin, ishkaynintin, masintin. | ||
Ambulante | adj. Puriq runa, purikuq. | ||
Amedrentar | v. Manchachiy. | ||
Amenazar | v. Manchachiy. | ||
Amenazado | Manchachisqa. | ||
Amenguar | v. Pisiyay | ||
Amígdala | s. Amoqlle. | ||
Amigo | s. Khumpa, reqsinakuq masi, khuyaqmasi. | ||
Aminorar | v. Pisiyachiy, huch´uyachiy. | ||
Amistar | v. Reqsinakuy, khuyanakuy. | ||
Amo | s. Wasiyuq, duyñu. | ||
Amojonar | v. Sayway, rumisuntuy. | ||
Amonestar | v. Anyay, kunay. | ||
Amontonar | v. Tawqay, qotoy, huñuy. | ||
Amor | s. Khuya, muna, wayllu. | ||
Amoratarse | v. Q’oyoy. | ||
Amordazar | v. Qallo khipuy. | ||
Amortajar | v. Aya p’achachiy, aya p’istuy. | ||
Amotinarse | v. Hatariy. | ||
Amurallar | v. Wesq´ay | ||
Amparar | v. Amachay, yanapay. | ||
Ampolla | s. Phusullu. | ||
Amputar | v. Qhoroy, kuchuy, wit’uy. | ||
Ampliar | v. Yapay | ||
Amarallar | v. Perqay, kanchay. | ||
Analogía | Kasqan. | ||
Anfitrión | Chaskiq. | ||
Angustia | Llaki, khuyay. | ||
Anhelar | v. Munay, munapakuy. | ||
Anti | suyo Este (puntos cardinales). | ||
Analfabeto | adj. Nawsa, mana ñawiyuq, mana yachayniyuq. | ||
Animar | v. Kallpachaq. | ||
Animado | Kallpachasqa. | ||
Ánimo | adj. Allin kay, Kallpayuq, munakuyniyuq. | ||
Aniversario | adj. Hatun p´unchay, kusikuy p únchay. | ||
Anochecer | v. Tutayay, sukrayay. | ||
Anomalía | adj. Hukniray, mana allin. | ||
Anónimo. | Mana sutiyuq. | ||
Anotar | v. Qhelqay, churay, seq´ey. | ||
Anciana | adj.y s. Paya, yuyaq. | ||
Anciano | adj.y s. Machu, yuyaq. | ||
Ancho | adj. Hatun, hantunpuni. | ||
Andarín | v. Puriq, riq. | ||
Andar | v. Puriy, purikuy, lluqay. | ||
Andas | s. Wantuna. | ||
Anden | s. Pata. | ||
Andrajoso | adj. Thanta runa, qhelle runa. | ||
Anegar | v. Challpuy. | ||
Angina | adj. Kunka onqoy. | ||
Angosto | adj. K´ikllu, ñañu, huchaylla. | ||
Ángulo | s. K’uchu. | ||
Anexar | v. Hukllay, hunt`ay. | ||
Angustia | s. Llaki, khuya, phuti. | ||
Angustiado | Llakisqa, khuyasqa. | ||
Anhelar | v. Munay, munapay. | ||
Anidar | v. Qesachao. | ||
Anillo | s. Siwi. | ||
Animar | v. Kawsachiy, kallpayachiy. | ||
Aniquilar | v. Chinkachiy, qolloy. | ||
Ano | s. Oqote, uhiti, sip´uti. | ||
Anoche | adv. Ch’isi, tuta. | ||
Anochecer | v. Ch’isiyay, tutayay. | ||
Anónimo | adj. Mana sutiyuq. | ||
Ansia | s. Sinchimunay. | ||
Antogonista | s. Hukkaq. | ||
Anteanoche | adv. Qayna ch’isiqay. | ||
Anteayer | v. Qaynimpa p’unchay. | ||
Antecedente | adj. Ñawpaqniyuq kaq. | ||
Anteceder | adv. Ñawpay, ñawpariy. | ||
Antecesor | v. Ñawpaq kaq. | ||
Antelación. | Ñawpa. | ||
Anteojos | s. Qespe ñawi, qhawana. | ||
Antepasado | s. Ñawpa runa. | ||
Antemano | Adv. Naqhamanta. | ||
Anterior | v. Ñawpa. | ||
Antes | ad v. Ñawpaq, naqha. | ||
Anticipar | v. Ñawpachiy, ñawpariy, qallaykurqoy. | ||
Antiguo | adj. Ñawpa, qhipa. | ||
Antipático | adj. Millay runa. | ||
Antipatía | adj.Cheqniy, mana munay. | ||
Antojo | s. Munapakuy. | ||
Antorcha | s. K’anchana, k´ancha, akchikuq. | ||
Antro | s. Mach’ay, t´oqo, ukhu. | ||
Antropófago | s. Aycha mikhuq. | ||
Anual | adv. Sapa wata, watanwatan. | ||
Anublarse | v. Llanthuy, phuyuy. | ||
Anudar | v. Khipuy, watay. | ||
Anular | v. Chinkachiy, | ||
Anunciar | v.Willay, yachachiy. | ||
Añadir | v. Yapay. | ||
Añiko. | Ñut´u. | ||
Año | s. Wata. | ||
Añoranza | adj. Khuya, | ||
Añoso | adj. Poqosqa, takyasqa. | ||
Apabullar | v. Ñit´iy. | ||
Apacible | adj. Llamp’u sonqo, sumaq sonqo. | ||
Apachurrado | adj. Ñast´usqa, thañusqa, llaphisqa, q´ashñusqa. | ||
Apacible | Sumaq sonqo. | ||
Apadrinar | v. (bautizo) Marq’ay. | ||
Apagar | v. Phukuy, thasnuy, sipiy. | ||
Apagamiento | Thasnusqa. | ||
Apalear | v. Maqay, waqtay. | ||
Apaleado | Waqtasqa. | ||
Apañar | v. Pakay, hap’iy. | ||
Aparear | v. Masachay, kuskachay. | ||
Aparecer | v. Rikhuriy, qespimuy, ukhirimuy, mukmuy. | ||
Aparentar | v. Tukuy. | ||
Aparición | adj. Ukhirisqa. | ||
Apariencia | adj. Rikch’akuy. | ||
Apartado | adj. Akllasqa. | ||
Apartar | v. Akllay, rakiy, achhuchiy. | ||
Apático | adj. Phiñakuyniyuq. | ||
Apatía | Khuyay. | ||
A | pedrear v. Rumiwan ch´aqey, chanqay. | ||
Apegarse | v. K’ashkakuy. | ||
Apelar | v. Watikpamanta ruway. | ||
Apelativo | S. Wak suti. | ||
Apellidar | v. Sutichay. | ||
Apéndice | Yapasqa. | ||
Apenado | adj.Llakisqa, khuyasqa. | ||
Apenas | s. Yanqallaña, sasallataña, ñak’ayllaña. | ||
Apersonarse | v. Chipakuy, asuykuy, rikhuriy, tinkuy. | ||
Apertura | Kicharikuy, kichakuy, kicharikuna. | ||
Apestar | v. Asnay. | ||
Apestado | Asnasqa. | ||
Apetecer | v. Munapayay, yaraqayniyuq. | ||
Apetito | s. Yaraqa. | ||
Apiadarse | v. Llakipayay, khuyapayay. | ||
Apiñar | v. Ñit´iy. | ||
Apiñarse | v. Ch´unkunakuy, ñit’inakuy, tawqanakuy. | ||
Aplacar | v. Sonqo tiyachiy, thanichiy. | ||
Ápice. | Punta, tukukuy. | ||
Aplanar | v. Pampayachiy, pampachay. | ||
Aplastado | Pampachasqa. | ||
Aplastar | v. Ñit´iy. | ||
Aplaudir | v. T´aqllay, kusipayay. | ||
Aplaudido | T`aqllasqa. | ||
Aplazar | v. Qhepanchay, suyachiy, asuchiy. | ||
Aplicar | v. Churay. | ||
Aplazamiento | adj. Suyarichiy, qhepayay. | ||
Apócrifo | Mana cheqaq, llulla. | ||
Apoderarse | v. Hap´ikuy, hap´ipakuy. | ||
Apodo | adj.Hawa suti. | ||
Apogeo | Allin kay. | ||
Apolillar | v. Thutay, puyuy. | ||
Apolillado | Thutasqa. | ||
Apología | adj. Allin rimay, yupaychay, hark´ay. | ||
Aporcar | v. Hallmay, aysay. | ||
Aportar | v. Chayay, apay. | ||
Aposentar | v. Qorpachay, samachiy. | ||
Aposento | s. Wasi, ch`uklla. | ||
Apostema | s.Ch’upu, q’eya, k´iri. | ||
Apostilla | v. Yapay. | ||
Apostol | s. Yayaq simin apaq, Diuspa simin Ch´eqechiq. | ||
Apostrofar | v. Phiñachiq | ||
Apoyar | v. Q’emiy, yanapay. | ||
Apreciar | v. Munay. | ||
Apreciado | Munasqa. | ||
Apreciable | adj.Khuyapayasqa. | ||
Aprender | v. Yachay, umapi hap´iy. | ||
Aprendiz | adj. Yachapakuq, yachakuq. | ||
Apresar | v. Hap´iy, llukuy. | ||
Apresurar | v. Osqhay. | ||
Apretar | v. Mat´iy, chaqnay. | ||
A | prisonar v. Watay, wesq`ay, hap`iy. | ||
Aprobar | v. Ari niy. | ||
Apropiarse | adj. Hap´ipakuy. | ||
Arancel | Hayk`an walin. | ||
Apto | adj. Allin, kusa, allinpuni, kusapuni. | ||
Aproximarse | v. Achhuykuy, asuykuy. | ||
Apuntar | v. T’oqsiy. | ||
Apuñalar | v. Winay, t’urpuy, t´uksiy. | ||
Apuñalado | Kuchunawan t`urpusqa. | ||
Apuro | adv. Osqhay. | ||
Apurarse | v. Usqhaychakuy. | ||
Aquél | pron. Chhaqay, haqay, chay, wak. | ||
Aquí | pron.Kaypi, kayman. | ||
Araña | s.Kusi kusi, qampu. | ||
Arañar | v. Rachay, hasp’iy, t´ipsay. | ||
Arado | s. Yunta. | ||
Arar | v. Yapuy, chakmay, llank´ay. | ||
Árbol | s.Sach’a, yura. | ||
Arbitrios | s. Kamachikuykuna | ||
Árbitro | s. Kamachikuq, Ch´uyanchaq. | ||
Archivador | s. Raphikuna waqaychana. | ||
Arcillas. | Llink’i, llink´i túru. | ||
Arco | iris s. K`uychi, chirapa. | ||
Arder | v. Yawray, rawray, ruphay. | ||
Árduo | adv. Ashkha, sasa. | ||
Articulado | adj. Huñusqa | ||
Articular | v. Huñuy | ||
Artimaña | adj. Llullasqa. | ||
Artístico | adj. Munaycha. | ||
Arena | s. Aqo, t´iyu. | ||
Arenal | s. Aqo pampa. | ||
Aristocracia | s. Allinniyuq kay, allin kay, allin ayllu. | ||
Arúspice | s. Layqa. | ||
Aro | s. Siwi. | ||
Aroma | s. Q´apay, misk´i asnaq. | ||
Argolla | s. siwi. | ||
Argurmentar | v. Allin rimay. | ||
Armonía | adj. Thak. | ||
Arraigar | v. Saphinchakuy. | ||
Arrancar | v. T´iray, chutay. | ||
Arrasar | v. Purunyachiy, pampayachiy. | ||
Arrastrar | v. Aysay, chutay. | ||
Arrastrado | adj. Hachakacha, mana imayuq | ||
Arrear | v. Qatiy. | ||
Arrebatar | v. Qechuy, waykay, ayqechikuy. | ||
Arrebatado | Qhanchakuq, k`amikuq. | ||
Arreglar | v. Allichay, allinchay. | ||
Arremangar | v. Q´empiy, q´allpay, q´empirikuy. | ||
Arrepentirse | v. Wanay. | ||
Arrestar | v. Hap´iy, wesq´ay. | ||
Arriba | ad v. Wichay, Hanaq. | ||
Arribar | v. Chayay, chayamuy. | ||
Arrimar | v. Asuykachiy. | ||
Arrinconar | v. K´uchuchay. | ||
Arrodillarse | v. Qonqorikuy, qonqormanta. | ||
Arrojar | v. Wikapay, chanqay, wikch´uy. | ||
Arrogante | adj. Uma oqariq. | ||
Arropar | v. Ashkha p´achawan p´achakuy. | ||
Arroyo | s. Mayu, huch´uy mayu. | ||
Arruga | s. Sip´u, q´enti, q´aqñu. | ||
Arrumar | v. Tawqay. | ||
Asa | s. Rinri, hap´ina. | ||
Asado | s. Kanka, kusay, kankachu. | ||
Asamblea | s. Huñukuy | ||
Asar | v. Kankay, kusay, q´aspay. | ||
Ascensión | Seqay wichay. | ||
Ascender | v. Seqay, wichay. | ||
Asco | adj.Millakuy, millay. | ||
Ascua | s. Sansa. | ||
Asfixiar | v. Mukiy. | ||
Asentado. | Allin churasqa. | ||
Asentar | v. Pampachay. | ||
Asear | v. Ch´uyanchay, maqchiy, mayllay, allichay. | ||
Asediar | v. Hark´ay. | ||
Asemejarse | v. Rikch’akuy, kaqllakay. | ||
Asentar | v. Takyachiy, tiyachiy. | ||
Aserrar | v. Kuchuy, wit’uy. | ||
Asesinar | v. Wañuchiy, sipiy, ñak´ay. | ||
Asesinato | s. Wañuchisqa. | ||
Asesorar | v. Rimapayay. | ||
Aseverar | v. Ari niy. | ||
Así | adv. Hina. | ||
Asignar | v. Qoy | ||
Asilo | s. Chaskiykuna wasi. | ||
Asimismo | adv. Aqna, hinapuni, aqnapuni. | ||
Asitencia. | Yanapana. | ||
Asistente | s. Yanapaq | ||
Asitir | v. Riy, riysiy. | ||
Asno | s. Asnu. | ||
Asiento | s. Tiyana. | ||
Asociar | v. Masinchay, masanchay, huñuy. | ||
Asolar | v. Chhalluy, pampayachiy. | ||
Asolear | v. Ruphaychay, mast’ay. | ||
Asomar | v. Rikhuriy, wichay. | ||
Áspero | adj. Qhasqa. | ||
Áspid | s. Mach´aqway | ||
Aspiración. | Musphakuy. | ||
Aspirar | v. (por la boca) hapk´ay, (por la nariz) senq´ay. | ||
Asquear | v. Millakuy, aqtupakuy. | ||
Asustar | v. Manchachiy, manchay. | ||
Asta | s. Waqra. | ||
Astenia. | Mana kallpayuq. | ||
Astucia. | Q´otuwan ruway. | ||
Astuto | Q`otoq. | ||
Asumir | v. Arí niy. | ||
Asustar | v. Manchachiy. | ||
Atacar | v. Atipay, qallariy. | ||
Atado | s. Q´epe. | ||
Atadura | Khipusqa. | ||
Atajar | v. Hark´ay, amachay. | ||
Atajo | adv. Ñan. | ||
Atalayar | v. Qhaway. | ||
Ataque | Maqay | ||
Atar | v. Watay, chaqnay, hark´ay, khipuy. | ||
Ataud | s. Atawi. | ||
Ataviar | v. Munaykachiy. | ||
Atemorizar | v. Manchachiy. | ||
Atenuar | v. Sumaqyachiy, llipsiyachiy. | ||
Atender | v. Uyariy. | ||
Atentar | v. Maqay. | ||
Ateo | s. Mana Diospi iñiq. | ||
Aterirse | v. Chhullunkuchikuy. | ||
Aterrizar | v. Uraykuy. | ||
Aterrorizar | v. Manchachikuy. | ||
Atesorarv. | Qolqe huñuy. | ||
Atestado. | Rimaykuna. | ||
Atestiguar | v. Rimariy, rimay. | ||
Atinar | v. Watuy. | ||
Atizar | v. Nina hast´iy | ||
Atleta | s. Kallpasapa runa. | ||
Atolondrado | s. Mana yuyayniyuq kaq | ||
Atónito. | Musphaq kaq. | ||
Atormentar | v. Khuyachiy. | ||
Atontarse | v. Muspaykachay. | ||
Atorado | adj. Heq´epasqa. | ||
Atractivoadj. | Munay munaycha, sumaq. | ||
Atrancar | v. Q´emiy. | ||
Atrapar | v. Hap´iy, llukuy. | ||
Atraso | adv. Qhepachikuy. | ||
Atrás | adv. Qhepa. | ||
Atrasarse | v. Qhepakuy. | ||
Atrevido | adj. Mana manchaq. | ||
Atrio | s. Patiyu, hawa. | ||
Atribuir | Yapaykuy. | ||
Atrofia | adj. Wañusqa, susunkhiyasqa. | ||
Atropellar | v. Saruy, tanqakuy. | ||
Atropellado | s. Sarusqa, tanqaykusqa. | ||
Atroz | adj. Millay. | ||
Aturdimiento | adj. Ishkayay, arpha. | ||
Aturdir | v. Ishkayachiy, arphayachiy. | ||
Audacia | adj. Kallpayuq kay. | ||
Aullar | v. Wanyay, awllay, Kanikuy. | ||
Aumentar | v. Mirachiy, yapay. | ||
Aumento | adv. Yapaykuy. | ||
Auge. | Tukukuy. | ||
Aún. | ejm. Manaraq, chayraq. | ||
Aunarv. | Hukllachay, rimarinakuy, chharqoy. | ||
Ausentarse | v. Ripukuy, saqikuy, chinkakuy. | ||
Auspiciar | v. Yanapay. | ||
Auténtico | Kikin kay. | ||
Autenticar | v. Kikinchay. | ||
Auto | s. Karru. | ||
Autorizar | v. Kamachiy, rurachiy. | ||
Autócrata | adj. Millay kamachikuq runa. | ||
Autoridad. | Kamachikuq. | ||
Autónomo. | Sapalla, ch´ullalla. | ||
Autorizar | Kachariy. | ||
Auxiliar | v.Yanapay, yanapaq. | ||
Auxilio | Yanapana. | ||
Avanzar | v. Ñawpariy. | ||
Avaro | s. Ch´ipi. | ||
Avaricia | s. Mich’akuy, takañu, ch´ipi. | ||
Avecindarse | v. Mitmakuy, llaqtachakuy. | ||
Avejentarse | v. (el varón) machuyay. (La mujer) payayay, (un objeto) awk’ayay. | ||
Aventajar | v. Yalliy, llalliy. | ||
Aventar | v. Wikapay, chanqay. | ||
Avergonzar | v. P´enqachiy. | ||
Averiguar | v. Tapukuy, tapuy. | ||
Avería, | P`akisqa. | ||
Avinagrar | v. P’oshqoyachiy. | ||
Avinagrado | P`oshqosqa. | ||
Avión | s. Lata pichinku. | ||
Avisar | v. Willay, willariy. | ||
Aviso | s.Willakuy. | ||
Avisar | v. Rikuy, qhawaykuy. | ||
Avivar | v. Osqhayachiy. | ||
Avizorar | v. Qhaway, qhawapakuy, qhawariy. | ||
Ayer | adv. Qayna p´unchay. | ||
Ayuda | adj. Yanapakuy. | ||
Ayudado | Yanapasqa. | ||
Ayudar | v. Yanapay, ruwaysiy, ruraysiy. | ||
Ayuno | s. Sasi, mana mikhusqa. | ||
Ayuntar | v. Huñuy, t´inkiy. | ||
Ayuntamiento. | Huñunakuy. | ||
Axila | s. Wallwak´u. | ||
Azotado | Waqtasqa. | ||
Azotar | v. Waqtay, maqay. | ||
Azote | s. Waqtana, maqana. | ||
Azúcar | s. Mishk´i. | ||
Azucarado | adj. Mishk´illaña. | ||
Azul | s. Anqas. | ||
Comentarios
Sin comentarios
Sé el primero en publicar un comentario
Abajo - Uray, uraypi...
Escrito el 26/07/2019
apPerú